Nederlandse bedrijven spelen een belangrijke rol in de transitie naar duurzame, veilige en bereikbare mobiliteit. In een serie van drie artikelen besteden we aandacht aan elk van deze drie thema’s en laten we bedrijven aan het woord die innovatie hoog in het vaandel hebben. In dit artikel staat veiligheid centraal. Of, om de vraag wat specifieker te maken: hoe kunnen we de veiligheid in mobiliteit verhogen?

Veiliger door innovaties
Je kunt er je klok op gelijk zetten: na elke zomervakantie verschijnen er weer billboards, spandoeken en posters in het straatbeeld met de oproep om meer rekening te houden met onze fietsende scholieren in het verkeer. Deze campagne van Veilig Verkeer Nederland is nog steeds hard nodig. Elk jaar weer gebeuren er in deze periode opvallend veel verkeersongelukken, waar scholieren bij betrokken zijn. In vergelijking met de rest van het jaar zijn er dan bijna twee keer zoveel verkeersslachtoffers in deze groep verkeersdeelnemers te betreuren. Scholieren moeten in deze periode weer even wennen aan het feit dat de vakantie voorbij is en ze op tijd ergens moeten zijn, wennen aan een nieuwe fietsroute of wennen aan hun nieuwe fiets. Het wordt vroeger donker en het verkeer wordt weer drukker.

Fietsers blijken sowieso kwetsbaar – 39% van de verkeersdoden in 2022 bestaat uit fietsers, gevolgd door auto-inzittenden met 31%. Dat blijkt uit de Factsheet ‘Verkeersdoden in Nederland’ die in april dit jaar weer verscheen. Deze publicatie is afkomstig van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV). De meeste doden in het verkeer vallen onder ouderen: in 2022 waren 399 (54%) verkeersdoden 60 jaar of ouder. Kinderen met een leeftijd tot 14 jaar komen relatief weinig om in het verkeer; in 2022 waren dat er 23 (3%). Er is al met al nog een lange weg te gaan naar ons doel: 0 verkeersdoden in 2050.

Lange tijd was er een daling te zien in het aantal verkeersdoden, maar daar is vorig jaar een eind aan gekomen, stelt de SWOV. In 2022 vielen er 155 doden méér dan in het jaar ervoor en daarmee zijn we weer terug op het niveau van vóór 2009. Hoe kan die ontwikkeling weer worden gekeerd en hoe kunnen innovaties daarbij helpen? Dit vraagt om veilige voertuigen, veilige wegen en veilig rijgedrag.

Veilige voertuigen
Wie aan veiligheid van voertuigen denkt, denkt aan de bekende crashtesten van Euro NCAP – een onafhankelijke non-profitorganisatie die aan de hand van een veiligheidsbeoordelingssysteem met vijf sterren de veiligheid van auto’s test. Deze gestandaardiseerde botsproeven geven een beeld van de passieve veiligheid, de veiligheid van personen in en nabij het voertuig, tijdens en na de crash. Maar Euro NCAP test ook de actieve veiligheidssystemen, systemen die aanrijdingen moeten voorkomen. Dat zijn de Advanced Driver Assistance Systems, kortweg ADAS. Steeds meer voertuigen worden met ADAS uitgerust. Voorbeelden daarvan zijn Adaptive Cruise Control (ACC) of het Autonoom noodremsysteem (Autonomous Emergency Braking (AEB)).

De EU heeft bepaald dat ADAS vanaf 2022 verplicht in nieuwe auto’s aanwezig moeten zijn. Het gaat dan onder andere om noodremsystemen, alertheidsbewaking, rijbaanassistentie en een snelheidsbegrenzer. In totaal gaat het om zo’n 30 systemen. Eerst geldt dat alleen voor nieuw ontworpen automodellen, maar vanaf 2024 moeten die specifieke ADAS in alle nieuw geregistreerde auto’s zitten.

ADAS dragen bij aan de veiligheid op de weg, zo blijkt uit onderzoek uit 2021, dat is uitgevoerd door het Data Analytics Centre (DAC) van het Verbond van Verzekeraars. Sommige van deze systemen verlagen de kans om betrokken te raken bij een ongeval zelfs met circa 67 procent ten opzichte van auto’s zonder. Vooral Lane Keep Assist (LKA) en Rear Collision Warning (RCW) hebben een positieve invloed.

Het ministerie van IenW maakt – vanuit het perspectief van wet- en regelgeving – binnen ADAS onderscheid tussen rijhulp- en noodhulpsystemen. Rijhulpsystemen ondersteunen de bestuurder bij het uitvoeren van de rijtaak, waar noodhulpsystemen in noodsituaties de rijtaak voor een deel overnemen. De eindverantwoordelijkheid ligt daarbij altijd wel bij de gebruiker. Een stap verder gaan Automated Driving Systems (ADS), die (delen van) de rijtaak in een voertuig geheel zelfstandig kunnen uitvoeren. De eindverantwoordelijkheid ligt in dat geval bij de fabrikant.

______________________________________

RheoLight: finalist AIA 2021
“Met RheoLight ervaar je in alle omstandigheden een veel betere weergave van een object. En dan bedoel ik weergave in licht én kleur”, zegt Paul Mijnen, CEO van Ink Invent. Het Nederlandse bedrijf heeft een pigment voor coatings ontwikkeld, dat zorgt voor een hogere zichtbaarheid in donkere omstandigheden. Toepassing van coatings met dit pigment, bekend onder de naam RheoLight, verbetert zo de veiligheid op de weg. Ink Invent was met deze innovatie een van de finalisten van de Automotive Innovation Award in 2021.

“In de koplampen van jouw auto zie je in het donker normaal eigenlijk alleen dat plekje van een andere auto goed, dat loodrecht op jouw gezichtspunt staat. Dat geldt ook voor camera’s of LiDAR-systemen, die tegenwoordig onderdeel uitmaken van ADAS of ADS.” Door toepassing van RheoLight wordt de kleur en de vorm van het andere voertuig voor het menselijk oog, een camera en een LiDAR systeem vanuit elke hoek beter zichtbaar. Auto’s, trams en bussen met een donkere of metallic kleur, maar ook kwetsbare weggebruikers zoals fietsers en scooterrijders, vallen zo eerder en beter op. En het betekent ook dat met een veel hogere betrouwbaarheid bepaald kan worden wat voor voertuig het is.

De coating kan ook gebruikt worden voor bijvoorbeeld motorhelmen of elementen in de weginfrastructuur. “Bijkomend voordeel is verder dat er een nieuw scala aan prachtige verf- en kunststofkleuring mogelijk wordt, die je zonder ons pigment niet zou kunnen krijgen”, vervolgt Mijnen. “We zijn nu net klaar met de ontwikkeling van de tweede generatie RheoLight. Daarmee voldoen we aan de strengste kwaliteitseisen, namelijk die van de automotive industrie.”

Uit andere onderzoeken blijkt dat RheoLight bovendien een significant vertragend effect heeft op de opwarming van de behandelde objecten. De warmtereflectie zorgt ervoor dat auto’s, helmen en objecten met grotere oppervlakten, die voorzien zijn van de coating, langer koel blijven.

______________________________________

Veilige infrastructuur
Bij het terugdringen van het aantal verkeersongevallen is ook de veiligheid van de wegen van belang. Het Kennisnetwerk Strategisch Plan Verkeersveiligheid (SPV) onderscheidt twee factoren die daarbij een rol spelen: de maximumsnelheid en de inrichting die daarbij hoort, binnen en buiten de bebouwde kom.

Zo gelden bijvoorbeeld voor een 50 km/uur weg binnen de bebouwde kom als belangrijkste eisen dat er niet geparkeerd mag worden op of naast de rijbaan, dat de rijrichtingen met een markering zijn gescheiden, dat er oversteekvoorzieningen zijn voor voetgangers en fietsers en dat het langzaam verkeer gebruik kan maken van een fietspad of parallelweg.

Om het aantal verkeersdoden en – gewonden te verlagen, pleit Veilig Verkeer Nederland al jaren voor een verlaging van de maximumsnelheid in de bebouwde kom, tot 30 km/uur. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan: een wegbeheerder moet daarvoor nu eerst aantonen dat de lagere snelheid gewenst is. Vervolgens moet de weginrichting daarop worden aangesloten, door onder meer verkeersdrempels en wegversmallingen toe te passen. Die werkzaamheden maken het doorvoeren van een lagere snelheid weer kostbaar en lastig.
In de Tweede Kamer ligt sinds eind 2021 het verzoek om regelgeving aan te passen, zodat 30 km/uur de norm wordt, in plaats van 50 km/uur. Een dergelijke aanpassing is echter vrij ingewikkeld.

Meer algemeen geldt dat de verkeersveiligheid ook afhankelijk is van de kwaliteit van de wegen, in alle weersomstandigheden, inclusief de staat van het wegdek en de aanwezigheid van verkeerssignalering. Ten slotte spelen ook geavanceerde verkeersbeheersystemen een rol. Daarmee wordt het verkeer gemonitord en gereguleerd om ongevallen (en files) te voorkomen.

Veilig rijgedrag
Naast weg- en voertuigkenmerken speelt bij veel ongevallen het gedrag van verkeersdeelnemers een rol – bij wel zo’n 90% van de ongevallen, zo blijkt uit internationaal onderzoek. Denk daarbij aan riskant verkeersgedrag, zoals rijden onder invloed, snelheidsovertredingen en smartphonegebruik. Maar ook stuurfouten, vermoeidheid of andere vormen van afleiding kunnen leiden tot ongevallen. Dat gedrag wordt beïnvloed door verschillende interne en externe factoren, waaronder persoonlijke kenmerken, sociale invloeden en de verkeersomstandigheden.

Maar wat is dan precies een ‘veilige verkeersdeelnemer’? Volgens Kennisnetwerk SPV kan die vraag beantwoord worden door te kijken naar vier indicatoren (risicofactoren). Het hangt ervan af in hoeverre de bestuurder
• nuchter is, niet onder invloed van alcohol, drugs of medicijnen;
• gebruik maakt van beveiligingsmiddelen, zoals gordel, helm of kinderzitje;
• ervoor zorgt dat het voertuig goed zichtbaar is (case: RheoLight);
• zijn of haar aandacht bij het verkeer heeft, geen gebruik maakt van een mobiele telefoon en niet te vermoeid is om te rijden (case: SafeDrivePod).
Verder beschikt een ‘veilige verkeersdeelnemer’ over relevante kennis en vaardigheden – ziedaar het belang van educatie en training.

______________________________________

SafeDrivePod: finalist AIA 2021
“Veel mensen kunnen de meldingen op hun smartphone maar moeilijk weerstaan, ook niet als ze deelnemen aan het verkeer. Maar juist daar geldt dat een paar seconden onoplettendheid al ontzettend veel ellende kan veroorzaken”, stelt Paul Hendriks, co-founder van SafeDrivePod. SafeDrivepPod ontwikkelt oplossingen die helpen om het verkeer veiliger en duurzamer te maken. De kern van de oplossingen zit in een klein apparaatje, ter grootte van een munt, dat in of op een voertuig wordt bevestigd en dat de bewegingen registreert: de SafeDrivePod. Door dit innovatieve apparaatje te combineren met de SafeDrivePod App, zijn allerlei toepassingen mogelijk. Deze innovatie leverde het bedrijf in 2021 een plaats op in de finale van de Automotive Innovation Award.

“SafeDriveFocus blokkeert automatisch het scherm van je smartphone tijdens het rijden en voorkomt dat je wordt afgeleid. Handsfree bellen en navigeren blijft wel gewoon mogelijk”, aldus Hendriks. Daarmee wordt het risico op een ongeval drastisch verlaagd. Een andere toepassing van de ‘pod’ is SafeDriveResponse. Bij een botsing worden via de app gegevens over g-krachten en over de impact van de botsing op het voertuig, eventueel in combinatie met GPS-coördinaten, naar een ontvangende partij verstuurd. Dat kan de verzekeraar zijn, de lease-/verhuurmaatschappij, de werkgever of de naasten van de bestuurder. Zo kan direct en gericht hulp worden ingeschakeld, contact worden gelegd met de bestuurder en de claimafhandeling digitaal worden afgewikkeld.

Met SafeDriveMotion wordt het rijgedrag in de gaten gehouden. De app meet acceleratie, rem- en stuurbewegingen vanaf het moment dat het voertuig begint te rijden, zonder van GPS gebruik te maken. De bestuurder ontvangt tips over zijn of haar rijstijl. Die bewustwording helpt om rustiger en zuiniger te gaan rijden. En dat bespaart weer kosten. Hendriks: “In onze maatschappij wordt het als vanzelfsprekend beschouwd dat werkgevers er alles aan doen om een gezonde en veilige werkomgeving te creëren. Met SafeDrivePod willen we bedrijven helpen om hun werknemers veilig aan het verkeer te laten deelnemen.”

______________________________________

Interactie
Uiteindelijk wordt ‘de veiligheid van mobiliteit’ bepaald door de interactie tussen het gedrag van de bestuurder, de kenmerken van het voertuig en de situatie op de weg. Zo hebben ADAS (zoals gezegd) een positieve invloed op de veiligheid maar kunnen diezelfde systemen juist ook leiden tot verminderde alertheid bij bestuurders, een fenomeen dat bekend staat als ‘automation complacency’ – met een negatieve invloed op veiligheid. Bestuurders moeten daarom bewust met rijhulp- en noodhulpsystemen (leren) omgaan. Belangrijk om op te merken is verder dat ADAS alleen dan optimaal functioneren als ook de markeringen en signaleringen op de weg duidelijk te zien zijn, en ook de digitale infrastructuur op orde is.

Het creëren van een veilige mobiliteitsomgeving vereist daarom samenwerking tussen overheden, wegbeheerders, fabrikanten, opleiders en vele andere belanghebbenden. Innovaties in techniek, in combinatie met educatie en bewustmaking zijn nodig om die veiligheid op de weg verder te verbeteren en het aantal verkeersslachtoffers uiteindelijk tot nul te reduceren.

Met een jaaromzet van 90 miljard euro is de automotive maak- en service-industrie in Nederland een sector van wezenlijk economisch belang. Een sector die werk biedt aan meer dan 100.000 mensen. En een sector die bekend staat als krachtig en innovatief. In deze sector vinden we leveranciers van zowel auto-onderdelen als van services, maar ook mobiliteitsproviders, die actief zijn op het gebied van onderhoud, verkoop, verhuur en leasing. Die bedrijven spelen ook internationaal een belangrijke rol in de transitie naar duurzame, veilige en bereikbare mobiliteit. Deze bedrijven willen we een platform bieden via de Automotive Innovation Award; een initiatief van ANWB, BOVAG, LeasePlan, RAI Vereniging, RAI Automotive Industry NL en Roland Berger om meer bekendheid te geven aan de innovatiekracht van de sector. Elke twee jaar worden er prestigieuze awards uitgereikt aan Nederlandse bedrijven met veelbelovende innovaties. Innovaties die mobiliteit slimmer, schoner, efficiënter en/of veiliger maken. De volgende uitreiking van de Automotive Innovation Awards 2024 vindt plaats tijdens een exclusief diner op maandag 5 februari 2024.