Nederlandse bedrijven spelen een belangrijke rol in de transitie naar duurzame, veilige en bereikbare mobiliteit. In een serie van drie artikelen besteden we aandacht aan elk van deze drie thema’s en laten we bedrijven aan het woord die innovatie hoog in het vaandel hebben. In dit artikel staat duurzaamheid centraal. Of, om de vraag wat specifieker te maken: hoe kunnen we de uitstoot van CO2 als gevolg van transport terugdringen?

Met de stroom mee
De wereldbevolking blijft de komende decennia naar verwachting groeien, net als de economie. Daardoor zal de vraag naar mobiliteit blijven toenemen. En als er geen doeltreffende maatregelen worden genomen, betekent dat dus ook een stijging van de CO2-uitstoot. Om dat te voorkomen zijn ambitieuze beleidsmaatregelen en innovatieve technologieën nodig. Een forse uitdaging, maar met volop kansen voor onze economie. Want Nederland doet mee met de wereldtop, waar het gaat om innovaties in de automotive sector.

Dat is bijvoorbeeld duidelijk te zien bij elektrische voertuigen, waar de ontwikkelingen elkaar razendsnel opvolgen. De inzet van elektrische voertuigen wordt een steeds interessantere optie om de uitstoot als gevolg van onze stijgende behoefte aan mobiliteit te verminderen. Zeker nu het opwekken van elektriciteit wereldwijd meer en meer plaats zonder koolstofuitstoot, bijvoorbeeld door gebruik te maken van de zon of de wind.

De opmars van elektrisch rijden
En het gaat de goede kant op. Uit analyses van het International Energy Agency (IEA) blijkt dat de markt voor elektrische auto’s een exponentiële groei doormaakt: in 2022 werden wereldwijd meer dan 10 miljoen elektrische auto’s verkocht – dat is 14% van alle verkochte nieuwe auto’s. In 2021 was dat nog ongeveer 9% en in 2020 minder dan 5%. De grootste markt is China, in 2022 goed voor ongeveer 60% van de wereldwijde verkoop van elektrische auto’s. In Europa, de op één na grootste markt, was meer dan één op de vijf verkochte auto’s elektrisch. De verkoop van elektrische auto’s in de Verenigde Staten – de op twee na grootste markt – steeg in 2022 met 55% en bereikte een verkoopaandeel van 8%. De verwachting is dat de verkoop van elektrische auto’s in 2023 sterk doorzet en dat het verkoopaandeel wereldwijd stijgt tot 18%, mede geholpen door hoge olieprijzen en ondersteunend overheidsbeleid.

Ook het bedrijfswagenpark wordt in toenemende mate geëlektrificeerd. De wereldwijde verkoop van elektrische lichte bedrijfsvoertuigen (LCV) steeg in 2022 met ruim 90% tot meer dan 310.000 voertuigen, terwijl de totale verkoop van lichte bedrijfsvoertuigen met bijna 15% daalde. In 2022 werden wereldwijd bijna 66.000 elektrische bussen en 60.000 middelzware en zware vrachtwagens verkocht, goed voor ongeveer 4,5% van alle busverkopen en 1,2% van de vrachtwagenverkopen.

In een aantal landen, zoals Finland, hebben overheden toegezegd de uitstoot van het openbaar vervoer te verminderen. Dat stimuleerde de verkoop van elektrische bussen. In 2022 waren in Finland al meer dan 65% van alle verkochte bussen elektrisch.

Nieuwe aanbieders groeien harder
Wie dieper op de verkoopcijfers van elektrische voertuigen inzoomt, ziet een interessante tweedeling ontstaan tussen de meer conventionele fabrikanten, zoals BMW, Mercedes-Benz, Audi en Volvo, en de nieuwkomers zoals Tesla, Nio, XPENG en Rivian. Waar de traditionele merken over de periode van 2020 tot en met 2022 een gemiddelde groei in verkoopaantallen laten zien van 39% per jaar, stijgen die van de ‘New Technology’ fabrikanten met 71%. Een deel van de verklaring zit in het feit dat deze nieuwe merken ook snelle laadnetwerken beschikbaar stellen voor hun rijders – die dat hoog waarderen. Tesla bijvoorbeeld exploiteert nu zo’n 45.000 superchargers wereldwijd, terwijl NIO naast 13.000 laadplekken in China ook 1.300 batterijwissellocaties heeft.

______________________________________

Ebusco
Een Nederlandse onderneming die inspeelt op de toenemende vraag naar elektrisch openbaar vervoer, is Ebusco. Het jonge, beursgenoteerde bedrijf ontwikkelt 100% elektrische stads- en streekbussen en allerlei aanvullende producten en diensten, zoals opladers en energieopslagsystemen. Innovatie en duurzaamheid staan in Deurne, waar het hoofdkantoor is gevestigd, hoog in het vaandel. In 2021 sleepte Ebusco een Automotive Innovation Award binnen met de Ebusco 3.0.

De Ebusco 3.0 is net als haar voorgangers een elektrisch aangedreven bus. Door het gebruik van composietmaterialen (zoals in vliegtuigen) is die echter 33 procent lichter dan haar voorgangers. Dat zorgt voor een lager energieverbruik en een grotere actieradius. Voor die gewichtsbesparing was wel veel innovatie nodig, omdat de batterijpakketten heel zwaar zijn.

Een ander voordeel van composieten is dat die niet zo snel verouderen als staal, waardoor de carrosserie tot wel twee keer langer meegaat. Dat betekent dat alleen het interieur en de batterijen van de bus moeten worden opgeknapt, wat veel minder kosten en impact op het milieu met zich meebrengt, in vergelijking met het produceren van een nieuwe bus.

Innovatief is ook het serviceconcept. Onderhoud wordt voorspeld op basis van digitale, real-time wagenparkbeheersystemen. Zo wordt voorkomen dat bussen uitvallen. Desgewenst neemt Ebusco de levenslange onderhoudsverantwoordelijkheid van klanten over.

“Ebusco is sinds 2010 onderweg om openbaar vervoer te verduurzamen”, vertelt Peter Bijvelds, oprichter en CEO van Ebusco. “De 3.0 is de meest innovatieve bus ter wereld. Uit Nederland. En hij draagt bij aan een betere leefomgeving. Nu nog is 1 op de 5 bussen elektrisch. Wij gaan de transitie versnellen, want over de hele looptijd is onze bus goedkoper. En dat is belangrijk, want ‘Green is nice, as long as it does not affect the price’.”

______________________________________

Tekort aan chips
Om de groei en ontwikkeling van de markt voor elektrische voertuigen verder te versnellen, moeten nog wel wat hobbels genomen worden. Zo kampt de branche nog steeds met een tekort aan computerchips. Het zijn de naweeën van de situatie in 2020, toen de wereld tot stilstand kwam door covid en de markt een economische vertraging verwachtte. De chipproductie daalde sterk en kon daarna niet snel genoeg worden opgeschaald toen de vraag naar nieuwe auto’s sneller dan verwacht steeg. Dat leverde problemen op bij de productie van alle soorten auto’s, maar vooral bij die van elektrische auto’s. Deze bevatten veel meer chips dan conventionele auto’s met verbrandingsmotor. Daarmee is de beschikbaarheid van voldoende chips cruciaal om de transitie naar elektrisch rijden te faciliteren.

Hoge stroomprijzen
Een andere factor met een negatieve invloed op de verkoopcijfers van elektrische voertuigen is een hogere stroomprijs. Door de oorlog in Oekraine stegen in Europa de elektriciteitsprijzen in het voorjaar van 2022. De hogere ‘total costs of ownership’ schrokken potentiële kopers van elektrische voertuigen af en dat was te merken in de verkoopaantallen. Het aandeel nieuwe elektrische auto’s (ten opzichte van alle nieuwe auto’s) daalde van 27% in de tweede helft van 2021 naar 24% in de eerste helft van 2022.

Netcongestie
Door het toenemend aantal elektrische voertuigen groeit de vraag naar stroom. Het opladen vraagt een hoog vermogen, waardoor de piekvraag naar elektriciteit sterk kan toenemen. De economische groei veroorzaakt op verschillende plaatsen een tekort aan transportcapaciteit voor levering. Hierdoor kunnen nieuwe bedrijven zich bijvoorbeeld niet altijd vestigen waar ze dat willen. Ook het aanbod van stroom fluctueert: omdat er steeds meer hernieuwbare, duurzame energie wordt opgewekt, heeft het elektriciteitsnet soms ook te weinig capaciteit voor teruglevering.

Elektriciteitsnetten kunnen lokaal overbelast raken. Het kenniscentrum van de netbeheerders (ElaadNL) voorziet in 2025 al congestie in zo’n 20 procent van de Nederlandse wijken. Het vermijden van deze lokale netcongestie is – niet alleen in Nederland – de komende tijd een van de belangrijkste randvoorwaarden in de transitie naar elektrisch rijden. Het is cruciaal dat de laadinfrastructuur voldoende meegroeit met de aantallen voertuigen.

______________________________________

Groendus PowerD
In maart 2023 nam duurzaam energiebedrijf Groendus PowerD over, dat sinds 2020 intelligente laadoplossingen voor elektrische auto’s aanbiedt. Ook PowerD won in 2021 de Automotive Innovation Award, voor hun geavanceerde softwareplatform en slimme laadpalen die ze aanbieden. PowerD laadt elektrische auto’s met stroom afkomstig van duurzame bronnen en ontzorgt berijders en wagenparkbeheerders. Het levert een lagere energierekening voor hun klanten op, maar is ook een oplossing voor piekbelastingen in het elektriciteitsnetwerk (netcongestie).

Een grote virtuele batterij
“Wij laden elektrische auto’s op een slimmere manier, door gebruik te maken van de mogelijkheid om energie op te slaan in hun accupakketten en rekening te houden met het actuele aanbod van energie”, zegt Pieter Willems, directeur en oprichter van PowerD. Wind en zon zijn immers geen constante bronnen van energie. Er wordt regelmatig meer energie opgewekt dan er wordt verbruikt. PowerD is in staat om te voorspellen op welke momenten die overschotten zich voordoen. En juist dat zijn de momenten dat elektrische voertuigen worden opgeladen. Met andere woorden: elektrische auto’s kunnen zo worden opgeladen met reststroom van zonne- en windenergie.

Hoe meer auto’s met behulp van deze slimme oplossing worden opgeladen, hoe groter ook de markt voor zonne- en windenergie wordt. Duurzame energie levert dan meer op, omdat er uiteindelijk geen negatieve stroomprijzen (teruglevering) meer zullen zijn. Dat verlaagt de drempel voor investeerders om in zonne- en windenergie te stappen.

“Ik geloof dat verduurzaming sneller gaat als er ook een commercieel voordeel aan zit”, zegt Willems. “Slim laden is voor leasemaatschappijen en hun klanten aantrekkelijk omdat ze dankzij het goedkope opgeladen de auto’s tegen een lagere prijs of met meer extra’s kunnen leasen.”

______________________________________

Overheidsbeleid
Stimuleringspakketten van nationale overheden, met fiscale voordelen en aankoopsubsidies voor elektrische voertuigen, kunnen een verstorend effect op de markt hebben. Dergelijke maatregelen hebben vaak een korte termijn karakter en verschillen bovendien sterk per land. Een trend is wel dat ze worden afgebouwd.

Zo gaat in Nederland de aanschafsubsidie voor nieuwe elektrische auto’s omlaag van €  2.950,- (in 2023) naar € 2.550,- (in 2024) naar € 0,- (in 2025). Voor gebruikte elektrische auto’s blijft de subsidie tot 2025 € 2.000,-. Vanaf 2025 zou die dan verlaagd worden tot € 1.000,-, maar dat is nog niet zeker. Dat geldt ook voor de korting op wegenbelasting voor elektrische auto’s en hybrides. Die verdwijnt in 2026 vooralsnog ook. Volgens ingewijden zorgt die onzekerheid voor terughoudendheid onder potentiële kopers, waardoor de ambitieuze duurzaamheidsdoelstellingen in gevaar kunnen komen.

Elektrisch rijden: het nieuwe normaal
In de strijd tegen het verminderen van de CO2-uitstoot hebben Europese en Amerikaanse regeringen doelen en tijdschema’s opgesteld, die alleen haalbaar zijn als elektrisch rijden het nieuwe normaal wordt. In de Europese Unie moeten alle nieuwe auto’s en bestelwagens die vanaf 2035 worden verkocht, emissievrij zijn. In de VS is er de Clean Air Act. Fabrikanten moeten aan regels voldoen en handelen daarnaar – door vol in te zetten op de productie van elektrische voertuigen. En ondertussen zetten innovatieve bedrijven – ook in Nederland –  hun beste beentje voor om hobbels op de weg naar elektrificatie glad te strijken. De overstap van fossiele brandstof naar elektrisch gaat onverminderd door in een omgeving vol onzekerheden. Experts verwachten dat het wereldwijde marktaandeel bij de verkoop van elektrische voertuigen zal stijgen naar 30 tot 40% in 2030.

Met een jaaromzet van 90 miljard euro is de automotive maak- en service-industrie in Nederland een sector van wezenlijk economisch belang. Een sector die werk biedt aan meer dan 100.000 mensen. En een sector die bekend staat als krachtig en innovatief. In deze sector vinden we leveranciers van zowel auto-onderdelen als van services, maar ook mobiliteitsproviders, die actief zijn op het gebied van onderhoud, verkoop, verhuur en leasing. Die bedrijven spelen ook internationaal een belangrijke rol in de transitie naar duurzame, veilige en bereikbare mobiliteit. Deze bedrijven willen we een platform bieden via de Automotive Innovation Award; een initiatief van ANWB, BOVAG, LeasePlan, RAI Vereniging, RAI Automotive Industry NL en Roland Berger om meer bekendheid te geven aan de innovatiekracht van de sector. Elke twee jaar worden er prestigieuze awards uitgereikt aan Nederlandse bedrijven met veelbelovende innovaties. Innovaties die mobiliteit slimmer, schoner, efficiënter en/of veiliger maken. De volgende uitreiking van de Automotive Innovation Awards 2024 vindt plaats tijdens een exclusief diner op maandag 5 februari 2024.